Opinie ekspertów

W bieżącym, drugim już odcinku naszego cyklu edukacyjnego zajmujemy się umowami ubezpieczenia.  – Jak czytać OWU i dokumenty związane z umową ubezpieczenia? Czy może metodą „od deski do deski”,  a może wystarczy tylko przejrzeć określone fragmenty?

Nie ukrywamy, że pierwsza metoda jest najlepsza. To żmudne i niełatwe zajęcie, ale przecież chodzi o nasze pieniądze, zdrowie i życie! Podczas czytania OWU koniecznie należy zwrócić uwagę na niżej wymienione zagadnienia.

• Definicje – wbrew pozorom to ważna część OWU, a niestety często ich lektura jest lekceważona przez klientów.  Definicje są ważne, ponieważ tu mamy wszystkie terminy i pojęcia, które dalej są wykorzystywane w treści OWU i które trzeba rozumieć zgodnie z podanymi definicjami. Znajomość ich jest kluczowa dla zrozumienia pozostałej treści dokumentu.

• Okres na jaki zawierana jest umowa ubezpieczenia – umowy ubezpieczenia mogą być krótkoterminowe, ale z automatycznym odnawianiem się jej na kolejny analogiczny okres, ale mogą też być średnio i długoterminowe. Ma to m.in. przełożenie na czas w jakim np. będziemy musieli opłacać składkę, jej łączną wartość, okres na jaki musimy zamrozić określone środki. W przypadku produktów o charakterze inwestycyjnym czynnik czasu ma znaczenie także dla potencjału naszych zysków, ale i ryzyk związanych z inwestycją (teoretycznie dłuższy czas daje większy potencjał zysków, ale z drugiej strony jest to także dłuższy czas w jakim określone ryzyka mogą się zmaterializować).

• Rozpoczęcie okresu odpowiedzialności z tytułu umowy – czy jesteśmy ubezpieczeni dopiero po zapłaceniu składki, czy wcześniej, oraz jak to wygląda dalej przy obowiązku opłacania kolejnych składek? Chodzi o kwestie ewentualnej prolongaty w zapłacie składki, kiedy wygaśnie odpowiedzialność towarzystwa ubezpieczeń jeśli składaka nie zostanie opłacona. Istotne są: wysokość, terminy i okres opłacania składki (np. czy składka jednorazowa, czy regularna i z jaką częstotliwością płacona, czy klient będzie w stanie ją dalej opłacać, jakie są możliwości w przypadku gdy np.  po pewnym czasie nie jesteśmy w stanie opłacić kolejnych składek – czy można czasowo zawiesić ich opłacenie czy tez inne rozwiązania).

• Karencja – czy obowiązuje w danym produkcie? Jeżeli okres karencji jest przewidziany w OWU, to znaczy, że towarzystwo ubezpieczeń przyjmuje na siebie odpowiedzialność dopiero po pewnym okresie trwania umowy.

• Ochrona tymczasowa – czy towarzystwo ubezpieczeń stosuje tzw. ochronę tymczasową? Jeżeli tak, to oznacza, że udziela ochrony do chwili przejęcia i akceptacji złożonego przez klienta wniosku.

• Charakter umowy – czy przystępujemy do umowy grupowej (zawartej już przez ubezpieczającego – np. Bank, czy zakład pracy) czy też do ubezpieczenia indywidualnego gdzie sami jesteśmy stroną umowy (ma to przełożenie na obowiązki i prawa oraz przede wszystkim na „pozycję” jaką klient ma w razie sporu z towarzystwem ubezpieczeniowym).

• Możliwość odstąpienia od umowy ubezpieczenia w okresie 30 dni od dnia jej zawarcia – na jakich warunkach możliwa jest później ewentualna rezygnacja i wypowiedzenie umowy, czy podano przesłanki i terminy wypowiedzenia umowy,  odstąpienia od umowy albo inny tryb jej rozwiązania? Wypowiedzenie umowy – w zależności od produktu może wiązać się także z negatywnymi dla klienta skutkami, jak np. to, że w przypadku produktów o charakterze inwestycyjnym czy oszczędnościowym wartość środków  wypłacanych będzie niższa niż wartość rachunku, na którym  się znajdują. Warto sprawdzić kwestię opłat manipulacyjnych, kosztów rezygnacji oraz wykorzystania możliwości innych niż rezygnacja. Takie rozwiązania mogą się czasem bardziej opłacać niż zerwanie umowy (zawieszenie składki, prolongata składki, czy przejście na umowę bezskładkową).

Z ogólnych zagadnień należy zwrócić uwagę na przedmiot i zakres ubezpieczenia.  W zapisach dotyczących tego punktu znajduje się właściwie odpowiedź lub wskazówka, czy produkt jest dla danego klienta odpowiedni.- Przedmiot i zakres ubezpieczenia to informacja o rodzaju ochrony ubezpieczeniowej, a więc kiedy towarzystwo ubezpieczeń zobowiązane jest do wypłaty świadczenia i na jakich warunkach. Blisko powiązane są zapisy OWU o ewentualnym ograniczeniu lub wyłączeniu odpowiedzialności towarzystwa, czyli  o sytuacjach, w których pomimo zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego objętego ochroną ubezpieczeniową wypłata świadczenia nie nastąpi. Najczęściej wyłączenia takie mogą mieć związek z określoną chorobą, samobójstwem, niewłaściwym zachowaniem ubezpieczonego  (np. działał pod wpływem alkoholu, czy środków odurzających) ale mogą być też specyficzne dla danego rodzaju ubezpieczenia.

W każdym przypadku czytając OWU należy sprawdzić, jakie rodzaje świadczeń przysługują z tytułu ubezpieczenia, w jaki sposób i jak często należy opłacać składkę ubezpieczeniową, czy np. składka ubezpieczeniowa podlega indeksacji  i czy tylko sama składka, i na jakich zasadach indeksacja może być przeprowadzona. Należy również sprawdzić jakie konsekwencje niesie za sobą niepłacenie składek., w zależności od rodzaju ubezpieczenia, np. prawo do udziału w zyskach, czy możliwość wykupu polisy (wykup całkowity albo częściowy, z opłatami likwidacyjnymi czy określoną wartością podaną jako procentowa wartość rachunku ) albo zamiana ubezpieczenia na tzw. ubezpieczenie bezskładkowe.

W produktach o charakterze oszczędnościowym i inwestycyjnym poza wspomnianymi już kwestiami bardzo istotne są zagadnienia dotyczące zasad lokowania środków klientów. Można tu mówić o całej liście zagadnień, na które warto zwrócić uwagę, np.: kto decyduje o wyborze konkretnego funduszu czy strategii inwestycyjnej, czy jest ona z góry znana, czy może się zmieniać, jakie ryzyka jej towarzyszą? Są to elementy, które mogą determinować, czy dany produkt jest adekwatny dla poszczególnego klienta -jego wieku, możliwości finansowych, akceptacji ryzyka związanego z określoną inwestycją, horyzontem czasowym i celem finansowym jaki dany produkt ma pomóc zrewaluować.

Na zakończenie jeszcze uwaga dotycząca tzw. klauzul niedozwolonych. Wiadomo, że towarzystwa ubezpieczeniowe – tak jak wszyscy uczestnicy rynku – starają się na różne sposoby chronić swoje interesy poprzez odpowiednie sformułowanie umów jakie zawierają z partnerami biznesowymi i z klientami. Z jednej strony ich działanie ma na celu ochronę przed wyłudzeniami i oszustwami. Z drugiej jednak strony wielu klientów (w tym przypadku ubezpieczających lub ubezpieczonych), przez skomplikowane klauzule, zapisane w umowach, nie wie dokładnie co i w jakim zakresie polisa obejmuje, czego dotyczy dany zapis umowy ubezpieczenia, jakie mają prawa, albo od czego tak naprawdę zależy wypłata określonego świadczenia. Na nieprzejrzyste sformowania i niejasne zapisy umów ubezpieczeniowych wskazuje Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, który opracował nawet specjalną listę klauzul niedozwolonych. Warto zajrzeć na stronę Urzędu i zapoznać się z nimi, jak również z poradami, w których Urząd podkreśla jak postępować w przypadku obawy, że dana umowa, jakiś wybrany zapis wprowadza niewłaściwe praktyki. Warto pamiętać, że niedozwolone klauzule, nawet gdy umowa została podpisana, nie wiążą nas z mocy prawa (a konkretnie na podstawie Kodeksu Cywilnego).

Osoby mające doświadczenie z produktami ubezpieczeniowymi łatwiej będą poruszać się po dokumentacji produktowej, po OWU. Pozostałym osobom  radzimy, aby – przed czytaniem OWU wypisać te zagadnienia, które interesują nas najbardziej.  Można skorzystać z punktów wymienionych wyżej, można ułożyć inną listę.

Nie bójmy się pytać!

Jeżeli jakieś sformułowania w OWU są niejasne i nie rozumiemy ich – poprośmy osobę, z którą rozpoczęliśmy rozmowę o produkcie (najczęściej agenta) o szczegółowe wyjaśnienia, dodatkowe informacje. Czytajmy umowy, pytajmy, analizujmy załączone do dokumentacji przykłady.

Nie spieszmy się!

Pozwoli nam to w przyszłości uniknąć nieprzyjemnych sytuacji, a korzystanie z ubezpieczenia będzie satysfakcjonujące.

Przemysław Orłowski, Open Life TU Życie S.A.