Opinie ekspertów

W ramach dostępnych na rynku produktów ubezpieczeniowych umożliwiających inwestowanie w fundusze klient ma do wyboru kilkanaście lub kilkadziesiąt różnych funduszy inwestycyjnych oferowanych przez liczne towarzystwa funduszy inwestycyjnych. Nierzadko samodzielny wybór właściwego funduszu, odpowiadającego preferencjom klienta nastręcza znacznych trudności. Wynikają one z kilku powodów, m.in. z braku wystarczającej wiedzy pozwalającej na przeprowadzenie stosownej analizy, z niewystarczającej wiedzy o samym rynku i obecnie występujących na nim trendach i zagrożeniach. Często przyczyną jest też niechęć do samodzielnego podejmowania tak trudnych decyzji finansowych albo zwyczajnie brak czasu na analizę i śledzenie tego dość dynamicznego rynku.

W zakresie określonym strategią danego funduszu modelowego zarządzający dokonuje alokacji oraz realokacji aktywów w fundusze inwestycyjne, zwiększa albo zmniejsza ogólne zaangażowanie w fundusze inwestycyjne i bezpieczniejsze instrumenty finansowe, dostosowując strukturę funduszu modelowego do aktualnej sytuacji na rynku.

Obecnie na rynku funkcjonuje co najmniej kilkadziesiąt portfeli modelowych oferowanych przez blisko 10 towarzystw ubezpieczeniowych . Ta dość bogata oferta daje dostęp do portfeli o szerokich możliwościach inwestycyjnych, począwszy od strategii dynamicznych i agresywnych, poprzez mieszane (np. zrównoważone, stabilnego wzrostu), aktywnej alokacji, aż do strategii bardziej bezpiecznych. Na pierwszy rzut oka rozwiązanie wydaje się proste – klient wybiera interesującą go strategię inwestycyjną i o resztę się nie martwi. Niestety w ten sposób jest to też często prezentowane klientowi przez sprzedającego dany produkt finansowy.
 
Tu przestroga – fundusz modelowy powinien być potraktowany tak samo jak każdy inny instrument finansowy, tj. decyzja o przystąpieniu do niego powinna być poprzedzona analizą potrzeb klienta, jego apetytu na ryzyko, możliwości finansowych i horyzontu inwestycyjnego. Nie można iść na skróty i zapominać o tych elementach.

Kolejna kwestia, na którą warto zwrócić uwagę, to kwestia ryzyka i efektywności w wypadku funduszy modelowych i w wypadku samodzielnego wyboru funduszu. Nie można jednoznacznie powiedzieć, że fundusze modelowe są w tym zakresie lepsze lub gorsze od pojedynczych samodzielnych funduszy. Co więcej, ocena może nieco się różnić w zależności od tego, jakie kryterium chcemy zastosować. Tym samym dotykamy bardzo istotnego problemu, który należy wziąć pod uwagę, wybierając pomiędzy funduszami modelowymi a samodzielnymi funduszami inwestycyjnymi. 

Czasami można spotkać się z opinią, że wyniki portfela modelowego powinny być znacznie lepsze od wyników pojedynczych funduszy, ponieważ zarządzający zawsze stara się wybierać fundusz najlepszy na rynku i jeżeli dany fundusz przestaje być najlepszy, przenosi aktywa do innego lidera wzrostów. Taki argument można też czasem usłyszeć od sprzedawcy. W praktyce jednak tak nie jest, co wcale nie umniejsza korzyści płynących z inwestowania w fundusze modelowe.

Po pierwsze pojęcie najlepszego funduszu nie jest jednoznaczne. W potocznym rozumieniu najlepszy fundusz inwestycyjny to ten z najwyższą stopą zwrotu. Niestety w rzeczywistości na ocenę funduszu składają się także inne kryteria. Stopa zwrotu w różnych okresach to jedno z nich, ale do tego dochodzą kwestie związane z powtarzalnością wyników (stóp zwrotu), głębokością ich wahań, ryzykiem podejmowanym przez zarządzających danym funduszem inwestycyjnym czy też inne obiektywne wskaźniki wykorzystywane w ocenie efektywności funduszu. W praktyce zarządzający uwzględniają następujące kryteria:

• osiągane historycznie wyniki w różnych przedziałach czasowych i ich zmienność (stopa zwrotu, ryzyko), 
• akcjonariusze TFI, 
• strategia inwestycyjna danego funduszu inwestycyjnego i sposób jej realizacji, 
• ograniczenia inwestycyjne, 
• kwalifikacje zarządzających. 

Nie bez znaczenia są też perspektywy rynkowe i możliwe zmiany trendów, które również muszą być brane pod uwagę. Dlatego też w praktyce często okazuje się, że fundusz najlepszy to fundusz, który nie jest w ścisłej czołówce pod względem stopy zwrotu np. za miniony miesiąc czy kwartał.

Poza tym w funduszach modelowych zarządzający bardzo często stosują mniejszą lub większą dywersyfikację portfela, unikając lokowania 100% aktywów w jednym wybranym funduszu inwestycyjnym. Strategia funduszu modelowego może wręcz nakreślać maksymalne limity zaangażowania w pojedyncze fundusze inwestycyjne. W rezultacie przy dobrej koniunkturze na rynku może się okazać, że pojedyncze fundusze inwestycyjne uzyskają znacznie lepsze wyniki niż fundusze modelowe stosujące dywersyfikację lub dość konserwatywnie podchodzące do ryzyka i zaangażowania w pojedyncze fundusze. Jednak w przypadku pogorszenia się koniunktury na rynku docenimy dywersyfikację i limity zaangażowania, widząc mniejsze wahania i spadki wartości aktywów. Zresztą warto pamiętać, że między funduszami modelowymi także można przenosić środki, podobnie jak między samodzielnymi funduszami inwestycyjnymi, więc jeżeli klient podjął decyzję o tym, że chce inwestować bardziej lub mniej agresywnie, to zawsze może zmienić fundusz modelowy na samodzielny (i odwrotnie) lub na inny fundusz modelowy o innej charakterystyce i strategii.

Decydując się na inwestowanie w portfele modelowe, warto też pamiętać, że w wielu przypadkach wiąże się ono z nieco wyższą opłatą za zarządzanie niż w wypadku standardowych funduszy kapitałowych. Jest to uzasadnione przede wszystkim szerszym zakresem prac, analiz i kosztów operacji wiążących się z zarządzaniem przez towarzystwo ubezpieczeń, niż ma to miejsce w standardowych funduszach kapitałowych.

Niewątpliwie korzystanie z portfeli czy funduszy modelowych ma wiele zalet. Część z nich jest obiektywna (np. powierzenie decyzji inwestycyjnych profesjonalnemu zarządzającemu, dywersyfikacja ryzyka itp.), a część zależy od indywidualnych preferencji klienta, który może różnie podchodzić do kwestii stóp zwrotu i ryzyka. Wtedy może się okazać, że fundusze samodzielne wypadną lepiej w porównaniu z modelowymi. Dlatego też przy podejmowaniu decyzji o wyborze funduszy inwestycyjnych, niezależnie od tego, czy dokonujemy wyboru pomiędzy różnymi funduszami samodzielnymi, czy między funduszami samodzielnymi a portfelami modelowymi, trzeba rozważyć cechy obu rozwiązań w kontekście naszych preferencji, apetytu na ryzyko i tego, na jakim aspekcie inwestycji zależy nam najbardziej.

Aby wspomóc klientów lub całkowicie wyręczyć ich w doborze funduszy inwestycyjnych, towarzystwa ubezpieczeń oferują tzw. fundusze modelowe lub portfele modelowe. Czym są fundusze modelowe? Możemy wyróżnić dwie kategorie tych produktów: fundusze inwestujące w inne fundusze inwestycyjne (i o nich będziemy mówić dalej) oraz fundusze o szerokim spektrum klas aktywów, inwestujące bezpośrednio w instrumenty finansowe (akcje, obligacje, surowce itd.). Fundusze z pierwszej kategorii to ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe inwestujące jednocześnie w szerszą paletę wybranych funduszy inwestycyjnych. To przygotowane i zarządzane przez ekspertów strategie inwestycyjne, w ramach których w oparciu o określone kryteria oraz wskaźniki finansowe podejmowane są stosowne decyzje o alokacji aktywów ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego w wybrane fundusze inwestycyjne. Zależnie od strategii funduszu lub portfela modelowego i od jego profilu ryzyka wybiera się różne fundusze i ustala ich wzajemne proporcje. Wybór ten może być dokonywany z szerokiego spektrum funduszy lub z określonego zbioru, np. funduszy oferowanych przez określone TFI, z którymi towarzystwo ubezpieczeniowe współpracuje. 

Przemysław Orłowski, Open Life TU Życie S.A.