Opinie ekspertów

Ryzyko inwestycyjne jest jednym z kluczowych elementów, na które należy zwracać uwagę przy podejmowaniu decyzji finansowych, wiążących się z rozmaitymi formami lokowania środków finansowych. Wagę tego czynnika w podejmowaniu trafnej decyzji wskazują specjaliści, którzy podpowiadają jak właściwie dobrać produkt do potrzeb i możliwości klienta bądź inwestora. W dokumentach opisujących dany instrument finansowy, produkt czy inną formę inwestycji niemal zawsze ryzyku jest poświęcony osobny akapit, paragraf a nierzadko cały rozdział. Czym zatem jest ryzyko inwestycyjne i dlaczego jest takie ważne? 

Z ponoszeniem ryzyka, w ogólnym tego słowa znaczeniu, mamy styczność na każdym kroku, niemal każdego dnia. W działalności gospodarczej i inwestycjach ryzyko jest w pewnym sensie cechą wpisaną w te rodzaje działalności, ale nie trzeba prowadzić firmy czy być inwestorem aby doświadczyć ryzyka. Ryzyko towarzyszy nam w decyzjach dnia codziennego, przy ważnych wyborach życiowych, występuje w rożnym wymiarze praktycznie w każdej dziedzinie życia. Ograniczenie ryzyka w takich wypadkach odbywa się poprzez ocenianie konkretnej decyzji pod kątem tego, co jeżeli sytuacja nie potoczy się po naszej myśli, jakie to będzie miało dla nas konsekwencje, albo w najlepszym razie jakie korzyści ominęłyby nas, gdybyśmy podjęli inną decyzję, dokonali innego wyboru. Podobnie jest z ryzykiem inwestycyjnym. Tu analizujemy w jakich okolicznościach i ile możemy stracić, a nie skupiamy się tylko na tym ile możemy zarobić. Warto tutaj podkreślić, że przy inwestowaniu, potencjalny zysk i strata są ze sobą mocno powiązane, a wręcz nierozerwalne. 

Ryzyko to tak naprawdę mierzona prawdopodobieństwem wystąpienia niepewność, że zdarzy się coś niepożądanego, niekoniecznie nieprzewidzianego. Jest to zdarzenie o charakterze losowym, niepewnym, przyszłym. Może to być wypadek samochodowy, choroba, a w przypadku inwestycji – spadek cen akcji (jeśli oczekiwaliśmy ich wzrostu), spadek wartości funduszu inwestycyjnego lub bankructwo emitenta obligacji. W życiu codziennym na ograniczenie ryzyka, jak i na jego wzrost, często wpływamy sami, np. zbyt szybką jazdą zwiększamy ryzyko wypadku, a korzystając ze szczepień ochronnych zmniejszamy ryzyko choroby. W inwestycjach ograniczamy ryzyko poprzez staranny dobór instrumentów finansowych, dywersyfikację emitentów oraz zawieranie transakcji zabezpieczających. 

Pozostańmy jeszcze przez chwilę przy porównaniu życia codziennego do inwestowania. W pierwszym przypadku szacujemy ryzyko, zazwyczaj w mało usystematyzowany i mało naukowy sposób. Często bazujemy na doświadczeniach życiowych i mocno polegamy na naszej intuicji. Niestety, nie zawsze jest to trafne podejście. Jedyną korzyścią w tym wypadku jest zdobycie większego doświadczenia. W działalności biznesowej czy finansowej prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń niepożądanych można obliczyć. Prawdopodobieństwo zmaterializowania się ryzyka szacują banki, firmy ubezpieczeniowe, korporacje i profesjonalni inwestorzy. Specjaliści często korzystają z rozbudowanych i skomplikowanych modeli matematycznych, podlegających nieustannym modyfikacjom i kalibrowaniu. 

Widać zatem, że miedzy ryzykami z jakimi borykamy się w życiu codziennym a ryzykami inwestycyjnymi jest wiele podobieństw. Definiując ryzyko tak jak to przed chwilą zostało powiedziane – jako zdarzenie przyszłe, niepewne i o negatywnych skutkach, innych niż oczekiwane – to taka definicja będzie pasować do obu sfer życia. Jest jednak zasadnicza różnica między tymi obszarami. Szczególnie dla osób stawiających pierwsze kroki w inwestowaniu, bez doświadczeń w tym zakresie, ryzyko inwestycyjne jest mało namacalne, wręcz może być nieco abstrakcyjne, a nomenklatura z nim związana objaśniająca ryzyka powiązane z inwestowaniem może być niezrozumiała. 

Na zakończenie tej części poruszymy jeszcze krótko zagadnienie relacji między zyskiem, określanym stopą zwrotu, a ryzkiem, co będzie stanowić dobre wprowadzenie do części II artykułu, gdzie postaramy się przybliżyć specyfikę ryzyka inwestycyjnego i pojęcia z nim związane.

Prawdopodobnie każdemu znane jest potoczne stwierdzenie, że nie ma zysku bez ryzyka. Najwyższa pora, aby zdefiniować te dwa pojęcia, zysku i ryzyka, w kontekście inwestowania. Zysk wyrażany jest stopą zwrotu lub tzw. oczekiwaną stopą zwrotu. Ogólnie możemy powiedzieć, że stopa zwrotu z inwestycji to stosunek osiągniętego zysku do zaangażowanego kapitału. Jeżeli zainwestowaliśmy 100 zł, a zysk wyniósł 5 zł to stopa zwrotu wyniesie 5%. 

Jeżeli obserwujemy określone instrumenty finansowe i patrzymy jakie stopy zwrotu osiągały w określonych przedziałach czasu w przeszłości, to analizujemy tym samym historyczną stopę zwrotu. Jeżeli przyjmiemy, że interesujący nas okres historyczny dzieli się na N podokresów historycznych o tej samej długości (np. okresów rocznych), to stopę zwrotu z inwestycji w daną akcję, fundusz inwestycyjny czy inny instrument finansowy dla jednego wybranego podokresu obliczymy jako stosunek wartości końcowej, np. z końca roku, tej akcji do jej początkowego kursu z początku roku (a dokładniej wartość końcowa minus wartość początkowa i całość podzielona przez wartość początkową). 

Jeżeli wartość końcowa będzie wyższa niż początkowa, to działanie uzyska wartość dodatnią, czyli otrzymamy zysk, a jeśli będzie mniejsza niż początkowa to uzyskamy wartość ujemną, czyli będziemy mówili o stracie. Jeżeli podobne obliczenia wykonamy dla pozostałych rocznych podokresów, będziemy mogli wyliczyć tzw. oczekiwaną stopę zwrotu dla takiego okresu czasu, którą będzie zwykła średnia arytmetyczna poszczególnych stóp zwrotu (np. dla okresu 10 lat będzie to suma 10 poszczególnych rocznych stóp zwrotu podzielona przez 10), lub średnia ważona. 

Po przeciwnej stronie naszych rozważań znajduje się ocena ryzyka, którego miary można podzielić na kilka kategorii. W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że podstawowym elementem oceny ryzyka inwestycji jest określenie zmienności czyli odchylania się poszczególnych stóp zwrotu od średniej wartości (np. obliczając tzw. odchylenie standardowe). Jeżeli odchylenia są zerowe lub bardzo niewielkie, to dany instrument finansowy cechuje niska zmienność, co może oznaczać sporą szanse na uzyskanie stopy zwrotu zbliżonej do oczekiwanej. Jeżeli zmienność jest znaczna to znaczy, że stopy zwrotu podlegają sporym wahaniom. W praktyce może się to przełożyć na zysk większy od oczekiwanej stopy zwrotu, ale też, znacznie mniejszy, a nawet możemy ponieść stratę. Jest to jedno z podstawowych ryzyk, tzw. ryzyko zmienności, które należy brać pod uwagę przy planowaniu inwestycji. 

Zapraszamy do II część artykułu gdzie zagłębimy się w temat ryzyka i pojęć z nim związanych.

Przemysław Orłowski, Open Life TU Życie S.A.