Opinie ekspertów

W poprzednim odcinku przybliżyliśmy część pojęć powiązanych z ryzykiem inwestycyjnym. W tym odcinku kontynuujemy ich omawianie i podsumowujemy problematykę ryzyka inwestycyjnego.

4. Ryzyko walutowe, 
Ryzyko walutowe, to ryzyko zmiany kursu walutowego. Związane jest z inwestycją w instrumenty finansowe denominowane w obcej walucie, innej niż waluta rodzima. Ryzyko różnic kursowych samo w sobie jest szerokim zagadnieniem, natomiast skracając je mocno do skutku dla inwestora, warto powiedzieć, że od zmiany kursów może w znacznej części być uzależniona rentowność inwestycji. Może bowiem się zdarzyć sytuacja, gdy wartość końcowa instrumentu finansowego jest wyższa od początkowej, czyli mamy dodatnią stopę zwrotu, ale niekorzystne zmiany w kursie walutowym spowodują, że po przewalutowaniu zysk ten zostanie zmniejszony albo nawet cała inwestycja zakończy się stratą. Może tez zdarzyć się sytuacja odwrotna gdzie mimo zerowej albo nawet minimalnie ujemnej stopy zwrotu różnice kursowe spowodują, że po przewalutowaniu inwestor zarobi. Te niuanse mogą mieć przełożenie na ewentualne opodatkowanie zysków z inwestycji. 
Warto też zwrócić uwagę na jedną istotną kwestię, mianowicie, sam fakt że dany instrument finansowy, aktywo bazowe w produkcie inwestycyjnym jest co do zasady denominowany w walucie obcej to nie zawsze musi oznaczać to ryzyko kursowe dla inwestora. Na pozór teza odwrotna niż we trzecim akapicie. Ale to prawda, w przypadku produktów, gdzie już konstrukcja produktu „bierze pod uwagę” ryzyko kursowe i zabezpiecza je w ramach konstrukcji produktu. Np. stopa zwrotu w produkcie zależy od zmian kursu indeksu którego notowania wyrażane są w USD, natomiast instrument pochodny na ten indeks jaki został bezpośrednio wykorzystany w produkcie (nabyty za środki inwestora) został dostosowany do sytuacji i jest on denominowany i rozliczany w walucie rodzimej. Inne rozwiązanie stosowane w tego typu produktach, polega na tym, że dany indeks bazowy jest niejako „przepakowany” do nowej wersji która od razu uwzględnia sytuację jak gdyby był on denominowany w rodzimej walucie. Są to jednak dość złożone mechanizmy, dlatego nie będą w tym artykule szerzej omawiane. W każdym razie, w wyniku ich zastosowania Klient nie musi się martwić o skutki przewalutowania, co jednak nie oznacza, że zmiana kursowa zupełnie nie przełoży się pośrednio na efektywność inwestycji. Ale będzie miała niewątpliwie znacznie mniejszy wpływ.

5. Ryzyko stopy procentowej 
Ryzyko to wiąże się ze zmianą rynkowych stóp procentowych, wpływając na zmianę wyceny rynkowej niektórych instrumentów inwestycyjnych. Przed wszystkim podatne na to ryzyko są obligacje zarówno skarbowe jak i korporacyjne, instrumenty o charakterze dłużnym, których ceny zależą przede wszystkim od stóp procentowych. Wzrost stóp procentowych depozytów kojarzy się pozytywnie, wyższa rentowność obligacji również ale wtedy gdy chcemy ulokować środki po tej nowej stopie procentowej, ale niestety nie jeśli nabyliśmy je już wcześniej. Wynika to z faktu, że zależność ta jest odwrotnie proporcjonalna, tzn. ceny obligacji czy podobnych instrumentów spadają, gdy stopy procentowe rosną i odwrotnie, rosną gdy poziom stóp procentowych spada. Wynika to z faktu, że instrumenty wcześniej wyemitowane niejako muszą dorównać rentownością inwestycji do nowych. Ponadto stopy procentowe są często jednym z istotnych czynników uwzględnianych w wycenie instrumentów finansowych (np. jako tzw. czynnik dyskontowy) i ich zmiana przekłada się na wycenę danego instrumentu finansowego. 
Ze stopami poniekąd związane jest tez ryzyko inflacji, albo też utraty realnej wartości inwestycji. Mamy tu do czynienia z klasycznym zagadnieniem wartości pieniądza w czasie, gdzie przy określonej inflacji realna wartość pieniądza maleje. To oznacza, ze realnie maleją nasze zarobki, jeśli nie otrzymaliśmy podwyżek, a w przypadku inwestycji oznacza, że powinniśmy zwracać uwagę, czy oczekiwana stopa zwrotu nie jest niższa od inflacji. Skok inflacji może też być sygnałem do zmiany strategii inwestycyjnej, np. gdy inwestor zakupił obligacje o stałym oprocentowaniu, zaś indeks ceny (inflacja) poszedł w górę, to jego realna stopa z takiej inwestycji zmaleje, a może być nawet ujemna, choć nadal nominalnie na odsetkach od obligacji inwestor zyskał. 

Na zakończenie przeglądu najczęściej spotkanych ryzyk jeszcze krótko o dwóch ostatnich, mniej wymiernych niż te opisane wcześniej. 

6. Ryzyko polityczne
Jest one związane z sytuacją prowadzącą do niespodziewanej destabilizacji sytuacji politycznej i jej negatywnemu wpływowi na sytuację gospodarczą kraju, czy gospodarkę w skali makro, co w rezultacie przełoży się na rentowność inwestycji. Przykładowo napięcia polityczne, konflikty zbrojne czy nawet samo ich podwyższone prawdopodobieństwo mogą wpływać na cały szereg czynników ekonomicznych. Np. konflikty w rejonach bogatych w surowce energetyczne powodują wzrost ich cen, co jest korzystne dla inwestora który już ulokował środki w takich inwestycjach, ale dla pozostałych mogą oznaczać wzrost inflacji, która może też wpłynąć na wzrost stóp procentowych, ograniczenie płynności, większe wahania cen (zmienność) itd. Czyli materializacja ryzyka politycznego może uruchomić szereg zmian w otoczeniu rynkowym i wpłynąć na poziom innych ryzyk, podczas gdy w normalnych okolicznościach nie miałoby to miejsca. Oczywiście nie wszystko da się przewidzieć, szczególnie w dłuższym horyzoncie czasowym ale warto zwrócić uwagę przy rozpoczynaniu inwestycji, czy przypadkiem nasza inwestycja nie będzie wrażliwa bardziej niż inne na zawirowania w regionach w których sytuacja polityczna jest mocno niestabilna. 

7. Ryzyko prawne
Ostanie z omawianych ryzyk, jest w pewnym stopniu podobne do politycznego, może też być skutkiem ubocznym, gdy zmiany polityczne pociągają za sobą zmiany przepisów prawnych. Samo ryzyko zmian w przepisach oznacza, że w trakcie trwania inwestycji mogą wejść w życie przepisy (albo przeciwnie, określone przepisy istotne dla inwestycji przestaną obowiązywać) co może się bezpośrednio lub pośrednio przełożyć na efektywność inwestycji. Np. bezpośrednio wpływające to między innymi zmiany podatkowe, w sposobie wyceny instrumentów finansowych, zakazujące obrotu danymi instrumentami finansowymi, a pośrednie, to np. ograniczenie obrotu, które przełoży się na płynność, albo na otoczenie konkurencyjne firm których akcje mamy w portfelu co może wpłynąć zarówno na wzrost jak i na spadek ich notowań. 
Mamy nadzieję że udało się nam przybliżyć problematykę ryzyka inwestycyjnego, jako ogólnego zjawiska i omówić jego najpopularniejsze, choć dość ogólne przykłady. W praktyce można ryzyka inwestycyjne analizować znacznie bardziej szczegółowo, wyodrębniać dodatkowe kategorie ryzyk czy też dobierać do analizy ryzyka specyficzne dla danego rynku, sektora, czy instrumentu finansowego. Niektóre z ryzyk można zabezpieczyć odpowiednimi operacjami finansowymi, niektóre ryzyka są na tyle immanentną cechą inwestowania, że nie ma złotego środka na ich daleko idące ograniczenie, bez jednoczesnego zmniejszenia oczekiwań odnośnie stóp zwrotu. Nie jest też tak, że mamy zależność 1:1 między stopą zwrotu i ryzkiem, gdzie zmiana oczekiwanej stopy zwrotu o jednostkę przekładała się proporcjonalnie o taką samą zmianę w poziomie ryzyka. Cała sztuka inwestowania polega na tym, żeby przy określonym poziomie oczekiwanych stóp zwrotu wybierać rozwiązanie o relatywnie najniższym ryzyku, albo odwrotnie, zacząć od określenia swojej odporności na ryzyko i do niego dobierać interesujące nas rozwiązania, szukając tego, które może dać relatywnie najwyższa stopę zwrotu. 
Mamy także nadzieję, iż ten artykuł uświadomił problematykę ryzyka w tym kontekście, że potencjalny inwestor, Klient lepiej będzie rozumiał tę problematykę podczas zapoznawania się bądź to z dokumentacją produktów, regulaminem funduszu, czy też prospektem emisyjnym wybranych instrumentów finansowych. 

I nie kierujmy się emocjami. Inwestycje „tego nie lubią”. Pamiętajmy, że spadek wartości wyceny, kursu akcji, czy innego instrumentu to jeszcze nie strata. Strata pojawi się wtedy gdy sprzedamy dany instrument po niższej wartości niż wartość początkowa inwestycji. Warto się wtedy zastanowić, czy jest szansa na odbicie kursu, jakie jest podłoże spadku, jaki jest wpływ obecnych wahań czy spadków na końcową wartość inwestycji (np. w produktach z ochroną kapitału spadki w wartości w początkowej fazie inwestycji nie mają większego przełożenia na efekt końcowy). Dlatego też lepsza znajomość i rozumienie ryzyka inwestycyjnego w parze ze zrozumieniem specyfiki danej inwestycji pozwoli na bardziej świadomy wybór produktów inwestycyjnych czy instrumentów, większą satysfakcję z ich wykorzystania, a ewentualne spadki wartości nie będą prowadziły do spontanicznych transakcji, wykupów, czy innych form wcześniejszego rozwiązywania.

Przemysław Orłowski, Open Life TU Życie S.A.