Opinie ekspertów

Zapraszam do zapoznania się z cyklem artykułów, których celem jest wyjaśnienie i przybliżenie specyficznej terminologii związanej z FATCA,  a także wyjaśnienia na czym polega i jak powinna przebiegać procedura sprawdzająca, by zidentyfikować tzw.  posiadaczy rachunków. 

W dniu 7 października 2014 r. Polska podpisała umowę międzyrządową z USA w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (dalej Umowa lub Umowa IGA). Przepisy wykonawcze do tej umowy (czyli ustawa o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczpospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa – dalej jako: ustawa wykonawcza) zostały podpisane przez Prezydenta RP dnia 16 października 2015 roku i wejdą w życie dnia 1 grudnia 2015 roku.

Istotą Umowy IGA jest zobowiązanie Polski oraz USA do zbierania od własnych instytucji finansowych określonych informacji dotyczących rachunków finansowych podlegających sprawozdawczości, tzw. rachunków raportowanych, oraz przekazywania tak pozyskanych informacji do drugiego państwa na zasadzie corocznej, automatycznej wymiany informacji.

Umowa posługuje się specyficznymi (a nawet endemicznymi) określeniami i definicjami, do których należy zaliczyć definicję raportowanego „rachunku finansowego", czyli rachunku, którego dane będą przedmiotem wymiany pomiędzy Polską a USA.

Inne definicje, specyficzne dla tej regulacji to: „Pieniężna umowa ubezpieczenia” rozumiana jako umowa ubezpieczenia, której wartość pieniężna jest większa niż 50.000 USD. Natomiast „wartość pieniężna” została zdefiniowana w Umowie (w obszarze który dotyczy Open Life) jako kwota świadczenia, do uzyskania której ubezpieczający jest upoważniony w momencie dokonania wykupu lub wypowiedzenia umowy (bez potrąceń z tytułu wcześniejszej rezygnacji z umowy) – co należy utożsamiać z wartością rachunku udziałów. Do wartości świadczenia nie wlicza się, w rozumieniu Umowy, świadczenia z tytułu choroby lub uszczerbku na zdrowiu oraz premii ubezpieczeniowych dla ubezpieczonego naliczanych poprzez odniesienie do przeszłych okresów ubezpieczenia, związanych z daną umową lub grupą ryzyka.

Warto zaznaczyć, że Umowa nie wskazuje, że obowiązkiem raportowym objęte są wyłącznie umowy ubezpieczenia lub produkty z elementem inwestycyjnym czy endowment, aczkolwiek zwykle tylko umowy z elementem inwestycyjnym spełnią kryteria posiadania „wartości pieniężnej”, o której mowa w Umowie.

Definicja „rachunku finansowego” zawarta w Umowie nie ma niestety charakteru intuicyjnego, tj. odrywa się od potocznego rozumienia terminu rachunek. Nie jest też w pełni tożsama ze znaczeniem terminu (umowy) rachunku bankowego, którą można odnaleźć w kodeksie cywilnym czy też w ustawie prawo bankowe. „Rachunek finansowy”, o którym mówi Umowa, to rachunek prowadzony przez towarzystwo ubezpieczeń dotyczący pieniężnych umów ubezpieczenia. Oznacza to, że jest to niejako rachunek umowny, rozumiany jako miejsce sumowania wartości pieniężnych związanych z umową ubezpieczenia dla danej osoby fizycznej lub podmiotu. Z uwagi na powyższe, w celu uwzględnienia tej specyfiki, proponuję wprowadzenie w dalszej części niniejszego artykułu określenia „rachunek finansowy na potrzeby FATCA”.

Posiadaczem takiego rachunku w zakresie pieniężnych umów ubezpieczenia uznaje się każdą osobę uprawnioną do otrzymania jej wartości pieniężnej lub do dokonania zmiany beneficjenta umowy. Jeżeli osoby takiej nie ma, za posiadacza rachunku uważa się każdą osobę wskazaną jako uprawnioną na podstawie umowy oraz każdą osobę, której przysługuje prawo do otrzymania wypłat na podstawie umowy.

Sprawozdawczością na potrzeby FATCA będą objęte tzw. rachunki raportowane, czyli rachunki, które spełniają definicję rachunku finansowego, ale dodatkowo mają określone atrybuty powodujące objęcie ich taką sprawozdawczością.

Szczególnie istotnym elementem Umowy jest jej Załącznik I, opisujący procedury sprawdzające, które mają być stosowane przez towarzystwo ubezpieczeń w celu identyfikacji oraz udokumentowania amerykańskich rachunków raportowanych oraz rachunków posiadanych przez tzw. wyłączone instytucje finansowe.

Przedmiotowy załącznik zawiera cztery odrębne procedury sprawdzające, co jest efektem podziału rachunków na rachunki posiadane przez osoby fizyczne oraz podmioty (osoby prawne, inne jednostki organizacyjne), oraz z podpodziałem na rachunki „stare” i rachunki „nowe”. W nomenklaturze Umowy takie rachunki mają odpowiednio następujące nazwy:

• istniejące rachunki indywidualne,
• nowe rachunki indywidualne,
• istniejące rachunki podmiotów,
• nowe rachunki podmiotów.

Nazwa rachunki indywidualne nie łączy się w  żaden sposób ze stosowanym w Open Life określeniem „umowy indywidualne” stosowanym w odróżnieniu od „umów grupowych”. Rachunki indywidualne to rachunki osób fizycznych. Rachunki podmiotów, to rachunki osób prawnych i innych jednostek. W przypadku rachunków posiadanych przez osoby fizyczne granicą czasową rozdzielającą rachunki „stare”, czyli istniejące, od rachunków „nowych” jest data 30 czerwca 2014 r. 

• Rachunki założone do końca 30 czerwca 2014 roku to rachunki istniejące; 
• Rachunki założone w dniu 1 lipca 2014 roku oraz po tej dacie to rachunki nowe.

W stosunku do rachunków podmiotów Umowa również przewiduje jako datę graniczną dzień 1 lipca 2014 r.

Zgodnie z postanowieniami ustawy wykonawczej (tj. ustawy z dnia 9 października 2015 roku o wykonywaniu Umowy między Rządem RP a Rzędem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATACA, która wejdzie w życie dnia 1 grudnia 2015 roku), dodatkowo wprowadzono tzw. okres przejściowy dotyczący rachunków finansowych otwartych między dniem 1 lipca 2014 roku a dniem 1 grudnia 2015 roku. W okresie przejściowym, w celu identyfikacji rachunków finansowych dotyczących osób fizycznych, towarzystwo ubezpieczeń powinno pozyskać oświadczenie o statusie FATCA w przypadku rachunków finansowych, których wartość pieniężna przekracza 50.000 USD.

W kolejnym artykule przedstawione zostaną  zapisy Umowy IGA w zakresie przebiegu procedur sprawdzających, które towarzystwo ubezpieczeń powinno podjąć, by zidentyfikować omówionych już posiadaczy rachunków.

Małgorzata Michalska
Departament Prawny i Compliance